Hepimizin birçok alışkanlığı var ve bu alışkanlıklar hayatımızı yönetiyor. Araba kullanmak, spor yapmak, düzenli beslenmek, olumlu düşünmek gibi alışkanlıklarımız hayat kurtarırken, alkol tüketmek, sigara içmek, kötü beslenmek, olumsuz düşünmek, şikayet etmek gibi alışkanlıklarımız ise bizi orta ve uzun vadede mutsuz ediyor. Yeni alışkanlıkları kazanmanın çocukluktaki kadar kolay olmadığını söylemeliyim ancak gayet mümkün. Sağlam bir kararlılık ve tek gün dahi atlamadan bu konudaki eylemlerinize devam ederek istediğiniz alışkanlığı rahatlıkla kazanabilirsiniz veya mevcut alışkanlıklarınızı değiştirebilirsiniz.
Peki alışkanlıklarımız neden var merak ettiniz mi? Aslında çok basit, beynimiz enerjiden tasarruf edebilsin diye... Beynimiz alışkanlıkları yani daha önce binlerce defa kullandığı nöron yollarını kullanarak çok daha az enerji harcar o yüzden de hep o yolları kullanmayı tercih etme eğilimindedir. Sizin yeni bir alışkanlık kazanmaya başlamanız beyniniz açısından koca bir ormanda yeni ince bir toprak yol açmaya başlamak gibidir. Mevcut alışkanlıklarınızı uygularken izlediği yol ise büyük bir otoban gibidir. Hal böyleyken o incecik engebeli toprak yoldan gitmek beyin için zor ve yorucudur ancak o alışkanlığı kazanmak için rutinlerinize devam ettikçe o yol genişler, düzleşir ve yepyeni bir otoban haline gelir. O yeni alışkanlığı kazanmak için ciddi bir kararlılığa, motivasyona ve sabıra ihtiyacınızın olması bu yüzdendir. Kolay olmadığını ancak gayet mümkün olduğunu baştan kabul etmemiz gerekir. Tek gün dahi ara vermemenin anlamı da budur çünkü bir alışkanlığı kazanmak için en az 45 gün boyunca tekrar gerekir, direnç 45 günden sonra azalır ve gerçek bir alışkanlık kazanmaya başlarsınız. Bu noktada şunu da söylemek lazım; 45 gün sonra artık sağlam bir alışkanlığımız olduğunu düşünmeyin. Bu süre kişiden kişiye ve kazanılmak istenen alışkanlığa dirence göre değişir ama ortalama olarak bir alışkanlığın otomatikleşmesi 60 günden fazla sürüyor. Kişinin direncine göre alışkanlık kazanma süreci 2-8 ay arası olabilir ancak iyi haber şu; 45 günden sonra işiniz çok daha kolaylaşıyor.
Alışkanlıklar tamamen yok olmaz ancak yeni alışkanlıklarla değiştirilebilir. Bu aslında iyidir düşünsenize bir yıl herhangi bir nedenle araba kullanmadığınızda araba kullanmayı unuttuğunuzu, hayatımız gerçekten çok zor olurdu. Ancak bunun olumsuz tarafı bize zarar veren alışkanlıkların da yok olmadığı gerçeği... Bunun sebebi de beynimizin iyi ve kötü alışkanlıkları ayırt edememesi, tamamen sarf edilecek enerji miktarına göre bu süreci yönetmesi. Bu yüzden yeni bir alışkanlığı kazanmak zor ve iyi alışkanlıkları kazanmak için güçlü bir irade göstermemiz de şart.
Alışkanlık döngüsü bir işaret, rutin ve ödülden oluşur. Örneğin canınız sıkıldığında hamur işiyle besleniyorsanız işaret can sıkıntınızdır, rutin hamur işi tüketmenizdir ve ödül mutluluk hormonlarının artması sonucu iyi hissetmenizdir. Alışkanlıkları değiştirmek ise işaret ve ödül aynı kalacak şekilde rutini değiştirmekte saklı. Can sıkıntınız yine işaret olarak kalacak ancak bu durumda rutininiz su içmek, yürüyüşe çıkmak gibi bir şeyle değiştirildiğinde yine kendinizi iyi hisseceğiniz için işiniz kolaylaşacaktır. Yani yine aynı ödülü alabileceğiniz alternatif rutinler geliştirmelisiniz. Elbette bu alternatif rutinler kişiye özeldir. Sigarayı bırakmak isteyen biri resim çizmeye meraklıysa her işareti gördüğünde buna yönelebilir. Şunu unutmamak gerekir, ilk başta elbette resim çiziyor olmak onu tatmin etmeyecek ancak sağlam bir iradeyle en az 45 gün buna devam ettiğinde artık resim çizmenin de ona kendini iyi hissettirdiğini gözlemleyecek. Elbette resim çizmekten hiçbir zaman hoşlanmadıysanız bu rutin işinize yaramayacaktır.
Değiştirilmiş bir alışkanlığı kalıcı hale getiren en önemli unsur ise inancınızdır. Yani bunu yapabileceğinize yürekten inanmak hem süreci kolaylaştırır hem de yeni alışkanlığınızı sağlamlaştırır. Zihnimiz neye odaklanırsak, neye inanırsak ona dair ispatlar arıyor unutmayın. Bu inancı sağlamlaştırmak için sizinle benzer yollardan geçmiş insanlarla sosyalleşerek onların başarı hikayelerini dinleyebilirsiniz.
Zor olacak dedik, vakit alacak dedik ama alışkanlıklarla ilgili iyi haber şu; kilit taşı alışkanlıkları bir kere kazandığınız zaman bu diğer iyi alışkanlıkları kazanma isteğini de tetikler. Örneğin su içme alışkanlığını kazandığınızda, beslenmenize de dikkat etmek istersiniz, bunu da başarırsanız spor da yapıp daha sağlıklı ilerlemek istersiniz. Bunu da mı hallettiniz? Muhtemelen sabahları erken kalkıp hayatınızı düzene sokma konusunda eskisinden çok daha istekli olursunuz.
Yeni bir alışkanlık kazanmaya çalışırken ara hedeflerle kısır döngüyü kırmanız ve küçük zaferleri kutlamanız çok önemlidir çünkü bu size yola devam edecek motivasyonu sağlayan dopamin hormonunu salgılatacaktır. Her şartta, ne olursa olsun durmadan devam etmek hayatın her alanında olduğu gibi alışkanlıkların kazanımında da hayati önem taşıyor çünkü alışkanlık oturmadan bir günden fazla ara verildiğinde süreç maalesef çoğunlukla başa dönüyor.
Özetlemek gerekirse;
1 - Yeni alışkanlığınızın ne olması gerektiğine karar verin.
2 - Bu alışkanlığı kazanabileceğinize yürekten inanın, gerekirse bunu başarmış insanlarla bir araya gelin.
3 - Değiştirmek istediğiniz alışkanlığınızın işareti ve ödülü nedir tespit edin.
4 - İşaret ve ödül aynı olacak şekilde aradaki rutini size uygun başka bir eylemle değiştirin.
5 - Eylemi en az 45 gün boyunca aralıksız devam ettirin.
Güzel kararlar aldığınız bir gün olsun :)
Comments